🪷 Herb Poraj

Rola i Znaczenie Herbu Poraj

Herb Poraj jest znakiem heraldycznym, którym w dokumentach archiwalnych legitymowali się Królikowscy. Informacje o przynależności do tego herbu pojawiają się m.in. w materiałach dotyczących szlachectwa rodu oraz w wywodach genealogicznych. Na blogu herb Poraj traktowany jest nie jako symbol legendarny, lecz jako element udokumentowanej historii rodzinnej, potwierdzony zachowanymi źródłami.

Opis herbu

Herb Poraj przedstawia białą (srebrną) różę o pięciu płatkach, z żółtym środkiem, umieszczoną w czerwonym polu tarczy.
W klasycznych przedstawieniach nad tarczą znajduje się hełm z klejnotem, którym jest taka sama róża.

Opis ten opiera się na tradycyjnych przekazach heraldycznych i jest zgodny z najczęściej spotykanymi wizerunkami herbu Poraj w herbarzach.

---

Królikowscy herbu Poraj

Przynależność Królikowskich do herbu Poraj została potwierdzona w dokumentach archiwalnych, w szczególności w materiałach dotyczących nobilitacji i legitymowania się szlachectwem.

Herb ten stanowi ważny element tożsamości rodu i pozwala umiejscowić jego przedstawicieli w szerszym kontekście historycznym dawnej szlachty.

👉 Dokumenty związane z herbem Poraj:

• Nobilitacja Królikowskich herbu Poraj
  

  → link do posta

---

Kilka słów o heraldyce (dla porządku)

Herb był znakiem rodowym używanym przez szlachtę, a jego obecność w dokumentach miała znaczenie prawne i społeczne.
W praktyce archiwalnej herb:

• identyfikował przynależność do stanu szlacheckiego,

• był powiązany z wywodem genealogicznym,

• występował w aktach urzędowych, pieczęciach i zapiskach sądowych.

Na blogu informacje heraldyczne są prezentowane wyłącznie w oparciu o źródła, bez prób tworzenia legend czy niepotwierdzonych interpretacji.

• Wpływ historyczny: Ród Porajów był jednym z największych i najrozleglejszych rodów w średniowiecznej Polsce, a jego członkowie wspierali się wzajemnie, gromadząc majątek i osiągając urzędy, co pozwoliło im przetrwać wiele katastrof politycznych i ekonomicznych.

• Wspieranie Piastów: Porajowie, uprzywilejowani przez Piastów, odgrywali znaczącą rolę w życiu kraju, zarówno w hierarchii kościelnej, jak i publicznej. Wielu z nich piastowało ważne urzędy, takie jak kasztelan gnieźnieński (Mikołaj), wojewoda brzesko-kujawski (Wojciech), kasztelan sieradzki (Stefan), wojewoda krakowski (Wojciech ok. 1230 r.) czy kasztelan sandomierski (Krzesław z Kurozwęk).

• Działalność kościelna: Z rodu Porajów pochodzili także wybitni duchowni, w tym pierwszy arcybiskup Gniezna – Radzim (Gaudentius), prawnuk Sobiebora Radost (biskup krakowski), Jakub ze Żnina (arcybiskup gnieźnieński, który ufundował pierwsze mauzoleum św. Wojciecha), a także błogosławiony Wincenty Kadłubek (biskup krakowski). Bodzanta, biskup krakowski z XIV wieku, założył miasto Bodzentyn, gdzie jego herb Poraj jest nadal widoczny.

• Budownictwo zamków: W czasach Kazimierza Wielkiego, mimo zakazu wznoszenia prywatnych zamków, Pałukowie uzyskali pozwolenie na budowę murowanego zamku w Gołańczy. Porajowie wznieśli także zamek w Kurozwękach w Małopolsce. Stefan Bratkowski zauważył, że Pałukowie nigdy nie spiskowali przeciwko królowi.

• Rozgałęzienie i zubożenie: Z czasem, szczególnie po wygaśnięciu dynastii Piastów, znaczenie rodu malało, co wiązało się z jego ogromnym rozgałęzieniem i zubożeniem. Kasper Niesiecki w swoim herbarzu wymienia aż 119 nazwisk rodzin wywodzących się z rodu Porajów.

Odmiany herbu Poraj

PORAJ I. - Róża, Różyc, Stoice - W polu czerwonem – róża srebrna pięciolistna. Jeden z najstarszych herbów naszych. W zapiskach sądowych średniowiecznych z których najstarsza sięga 1386 r. zawołanie tego herbu jest Poraj, rzadziej Róża, Różyc, w zapisie z r. 1590 zwany ten herb Stoice.

Poraj II. - Według rysunku herbarza galicyjskiego.

Poraj III. - W polu czerwonem – róża srebrna. Z kroniki Soboru Konstancińskiego 1414-1418.

PORAJ IV. - Na tarczy – róża z literą gotycką V w środku. Z pieczęci Mikołaja Michałowskiego, wojewody sandomierskiego i starosty krakowskiego z r. 1420.

PORAJ V. - Na tarczy – róża srebrna. Z pieczęci Jagiełły i Wojna Giedroiciów, bojarów litewskich z r. 1433.

PORAJ VI. - Na tarczy – róża srebrna. Nad hełmem z labrami róża. Z pieczęci Krzesława z Chrzelowa, podkomorzego sandomierskiego z r. 1438.

PORAJ VII. - W polu czerwonem – róża srebrna. Z roli marszałkowskiej Mikołaja Lanckorońskiego z r. 1461.

PORAJ VIII. - W polu czerwonem – róża srebrna sześciolistna. Odmiana z herbarzyka Ambrożego. Jest podobny Poraj z XVI w. o sześciu listkach, ale nie okrągłych tylko zębatych, na kościele w Opocznie. Przez omyłkę prof. Piekosiński pisze w heraldyce swojej, że Poraj na malowidłach klasztoru lędzkiego ma sześć listków, gdy tymczasem ma ich pięć, jak łatwo sprawdzić w tomie III sprawozdań Komisyi do badań historyi sztuki w Polsce, jak też świadczą oryginalne rysunki przez profesora Łagunę ma miejscu zdjęte i łaskawie mi ofiarowane.

PORAJ IX. - Według Kojałowicza.

PORAJ X. - Herb Poraj Królikowskich nadany przez Króla Zygmunta III Wazę w 1591 roku (herb to połączenie herbu rodowego (Poraj – "Alba rosa" - Biała róża) z herbem patrona Jerzego Strusia, starosty bracławskiego i winnickiego (Korczak – "trium fluviorum" / trzy rzeki), trzy wręby w herbie Królikowskich przedstawiają trzy rzeki.

PORAJ XI. - Opis skonstruowany współcześnie brzmi następująco:
Na tarczy w polu czerwonym pięciopłatkowa róża srebrna.
W klejnocie samo godło.
Labry herbowe czerwone, podbite złotem.

Wizerunki historyczne: Pierwsze w pełni ukształtowane wizerunki herbu pochodzą z drugiej połowy XIII wieku i pojawiają się jednocześnie w Wielkopolsce i Małopolsce, głównie na pieczęciach dygnitarzy pełniących reprezentacyjne funkcje świeckie i kościelne. Pieczęcie te należały m.in. do sędziego i starosty krakowskiego Michała Puszcza, biskupa krakowskiego Bożęty z Jankowa i Wrześni, kasztelana kaliskiego Jana z Jankowa oraz Dobiesława, Zawiszy i Krzesława Kurozwęckich.